Dzien z zycia wrazliwego mezczyzny – „Samotmosc” Isherwood’a

 

Christopher William Bradshaw Isherwood En enda man / A single man /Samotnosc, 1964

Powiem od razu: to moje nastepne odkrycie – a ostatnie zdarzylo sie rok temu i nazywalo sie “Revolutionary road”. Znajomosc z panem Isherwood’em zawdzieczam nieocenionemu AMCS w “La’a orchestra saves the world”. Wystepowal tam w parze z panem Audenem (zdjecie powyzej), lecz jak sie okazalo, zdarzaly im sie takze pojedyncze wystepy, do których to należy ww. powiesc. Pisze „ww. powiesc”, bo nie mogę się przemóc, żeby uzyc tytulu polskiego tlumaczenia. Każdy, kto zna angielski widzi, ze przetlumaczenie na polski jest mission impossible, glównie ze względu na wieloznacznosc slowa „single”. Po angielsku tytul jest genialny, zas po polsku…depresyjny. Sama pewnie bym się raczej zdecydowala na „Dzien z zycia mezczyzny”, bo tak to widze.

Będę zupelnie nieobiektywna, ponieważ mnie ta pozycja zachwycila i wprawila w dyskretna euforie – jest bowiem po brytyjsku stonowana, pisana cietym jezykiem i ze tak się pretensjonalnie wyraze, elitystyczna czyli nie dla kazdego. Przeczytalam na necie pare recezji zarówno ksiazki jak i filmu i nadal nie otrzasnelam się z szoku: czyzbysmy mówili o tej samej ksiazce (film podobno ma troche zmieniona tresc)? W recenzjach glówny bohater to nieszczesnik i nieudacznik – albo wrecz przeciwnie, smiala ikona homoseksualizmu. Jak dla mnie po prostu inteligentny i wrazliwy czlowiek – a nie mam w zwyczaju pytac ludzi w jaki sposób znajduja ujscie dla swojej seksualnosci. Robienie z George’a gay-ikony to zupelnie nieporozumienie – w koncu nie każdy gay to profesor uniwersytetu? You wish, buddy!

Tytulem obowiazku musze nakreslic akcje powiesci. Z ta akcja na pierwszy rzut oka dosc cienko, ponieważ co może spotkac jednego mezczyzne w ciagu zalewdie jednego dnia? O ile, rzecz jasna, Mars nie zaatakowal ani nie napadli nas kosmici. Cale szczescie Isherwood to uczciwy pisarz starej daty, który od pomyslów typu phantasy albo science fiction trzyma się z daleka. Natomiast narracja koncentruje nie tyle na action, co na myslach i przezyciach glównego bohatera. George budzi się, snuje chwile po domu; snuje refleksje na temat sasiadów. Jedzie na uniwersytet, gdzie jest wykladowca literatury. Dzieli się kasliwymi refleksjami na temat swoich kolegów i odbywa jedyny wyklad na temat Huxley’a. Obserwuje zycie na campusie, jedzie z wizyta do chorej znajomej, na zakupy, a pózniej decyduje się wpasc do starej przyjaciólki, z która się spija. Konczy zakrapiany wieczór w barze, gdzie spotyka jednego ze swoich studentów. W pijanym widzie biegna najpierw się wykapac w morzu, a potem do pobliskiego domu George’a. Na koniec ksiazki nastepuje grand finale – żeby nikomu nie psuc przyjemnosci nie mogę przeciez napisac JAK się to wszystko konczy. W tle pojawia się również zmarly niedawno, wieloletni partner Jim, którego nieobecnosc George bolesnie odczuwa.

 To jest powiesc, która nazwalabym intymna. Sadze, ze w rezultacie albo czytelnik wczuwa się w glównego bohatera, albo może spokojnie ksiazke odlozyc i zajac się czyms innym. Isherwood szczodrze dzieli się z nami swoimi przemysleniami na niemal każdy temat. To jest pamietnik czlowieka myslacego i nieprzechodzacego obojetnie, a równoczesnie smakosza zycia. Pozwole sobie prztoczyc cytat z bardzo, moim zdaniem, celna obserwacja:

 O  ile przyjmowanie pokarmów jest sakramentem, to stolówke wydzialowa można by porównac z najzimniejszym i najbardziej surowym wariantem sali zgromadzen skrajnego odlamu purytan.

 Czytanie tego typu wyrafinowanych zlosliwosci jest dla mnie równie przyjemne jak chrupanie szwajcarskiej czekolady. Kto z nas nie odczuwal dyskomfortu na skutek spozywania posilków w sterylnych i brzydkich stolówkach uczelnianych (czy innych)?

 Jak dla mnie to niebywale, ze podobnie jak „Revolutionary road”, powiesc ta powstala dawno temu (1964). Isherwood wybiega swoimi obserwacjami daleko naprzód i jego komentarze zdaja się aktualne tu i teraz – znowu cytat z obserwacji dokonanej w stolówce:

 Mój Boze, jaka smutna jest obserwacja niektórych z tych –a zwlaszcza mlodych – twarzy z chmurnym, spuszczonym wzrokiem. Dlaczego są tacy rozczarowani zyciem? Zgadza się, ze maja może za niska pensje. Zgadza się, ze nie maja najlepszych perspektyw na przyszlosc, a przynajmniej na rynku pracy. Zgadza się, ze nie nie mogą się rozkoszowac luksusowym zyciem wraz z dyrektorami wielkich korporacji. Lecz czy nic dobrego nie wynika z przebywania ze studentami, którzy jeszcze są zywi w trzech czwartych? Czy nie daje radosci bycie uzytecznym, zamiast wciskania innym bezuzytecznych przedmiotów konsumpcji? Czy nie daje radosci przynaleznosc do jednego z niewielu zawodów w tym kraju, który jeszcze nie stal się doglebnie nieuczciwy? Najwyrazniej ci chmurni ludzie tak nie uwazaja. Chcieliby się stad wydostac, jakby tylko zebrali się na odwage. … Po co komu wiedza, na której nie można zarobic pieniedzy? I ci chmurni ludzie niemal się zgadzaja z ta opinia i wstydza się, iż nie są sprytni i falszywi.”

 Czy nie oddaje to dramatu wspólczesnej akademii? Osobiscie nie znam bardziej sfrustrowanej kategorii zawodowej jak nauczyciele, którzy wiecznie wzdychaja do mozliwosci w przemysle – czy innych „branzach nieograniczonych mozliwosci”. Pokazuje tez wyraznie pauperyzaje pracownika naukowego, który uprawia wiedze dla wiedzy, co bywa krytykowane przez kolegów mniej zdolnych, lecz lepiej ustawionych w zyciu. Przyznam się, ze sama mialam niedawno podobna refleksje dotyczaca…bylej minister Kalaty. Starsi panowie dziennikarze okropnie się cieszyli z fizycznej metamorfozy tej kobiety, podczas gdy ja zwrócilam uwage na sciezke jej niebywalej i niezrozumialej kariery. Wyksztalcenie zdobyla dosc pózno w zyciu, kiedy już miala rowinieta w pelni polityczna kariere. Dzieki przynaleznosci partyjnej najpierw do SLD, a potem Samoobrony zostala ministrem. Ale najwiekszy podziw budzi podobno jej wystep w filmie Bollywood! No i po co tu się ksztalcic? I jakzesz nie mieć chmurnej twarzy w akademickiej stolówce, kiedy pani K zajada indyjskie frykasy?

 Chetnie bym jeszczez wpisala pare stosownych cytatów, ale chce tez cos zostawic do samodzielnego odkrycia uwaznemu czytelnikowi. Isherwood ze swoim „A single man” to rewelacja i bomba, a kto nie wierzy, ten traba!