John Williams, Stoner, e-book
Podobnie jak Richard Yates, John Williams ukazuje sie czytelnikowi europejskiemu dopiero po smierci. Moze to wlasnie dlatego przyszedl do mnie pare dni po Wszystkich Swietych? Najchetniej przeczytalabym w formie ksiazkowej, ale tak sie zlozylo, ze wysluchalam z komórki. Blaski i nedze abonamentu powiesci w wydaniu dzwiekowym… Ku wielkiemu zaskoczeniu odkrylam wlasnie, iz wyszedl niedawno po polsku – zatem najchetniej npisalabym tylko: leciec duchem do ksiegarni, kupowac i czytac! Ba, tylko jak zachecic, nie rzucajac rybce przynety?
Ze swiat oszalal na punkcie Stonera wydaje mi sie wiadomoscia nader krzepiaca. Podobno zachwycil sie nim Ian McEwan oraz Ana Gavalda – oboje mi nie tylko znani, lecz i duchowo bliscy. Powiesc o odpowiednim formacie – Williams napisal dokladnie tyle, ile trzeba. W epoce przegadanych kryminalów wraz z rozbuchana autoprezentacja na portalach spolecznosciowych, sukces skreslonej oszczednym jezykiem biografii uniwersyteckiego wykladowcy zaskoczyl nie tylko krytyków literackich. Knausgård na tysiacach stron doszedl zaledwie do polowy (swojego) zycia, podczas gdy na ulamku przez Ove zadrukowanego papieru William Stoner zdazyl sie urodzic, zyc i umrzec. Bo sedno nie w tym ile napisane, ale jak – i o czym.
William Stoner to taki inteligent, którego zycie toczy sie wokól ksiazek i uczelni. To jego wlasny wybór – syn farmera zamiast rolnictwa wybral Szekspira. W zasadzie zmiana zamierzonej profesji odbyla sie bezkonfliktowo – rodzice nie nastawali specjalnie na jedynaka. Stoner spotyka dwóch innych studentów, z którymi sie zaprzyjaznia: jeden zginie na pierwszej wojnie swiatowej, drugi zrobi kariere na uczelni Williama. Zyje glównie dla wykladanej przez siebie literatury oraz satysfakcji wyplywajacej z wykonywania zawodu nauczyciela. Rodzina nie staje sie bezpieczna przystania, zona przyjacielem, córka intelektualnym partnerem, uniwersytet drugim domem. Stoner ma tylko siebie samego, swoje przemyslenia i swoja integralnosc. Udaje mu sie w pewnym okresie znalezc milosc, spelniona na wszystkich plaszczyznach. Jednak konwencja epoki nie pozwala mu na decydujacy krok – czego tez nie domaga sie wyrozumiala partnerka. Inteligentny na tyle, zeby przejrzec gierki wspópracowników zadnych kariery i wladzy, pozwala im na machinacje do chwili, kiedy naruszaja jego sumienie. Placi cene za zachowanie wlasnego zdania – podobnie zreszta jak w zyciu rodzinnym. Zdaje sie, ze niemal caly swiat dokola to konwencja, koterie oraz wygodnictwo – i tylko Stoner, lekko roztargniony i na pozór nieobecny zachowuje charakter. Z jednej strony antybohater, choc zaden z niego Forrest Gump; ot, profesor literatury. Z drugiej strony Jedermann czyli kazdy z nas.
Des Teufels letzte Worte, nachdem er den Jedermann nicht bekommen hat:
Die Welt ist dumm, gemein und schlecht
Und geht Gewalt allzeit vor Recht,
Ist einer redlich, treu und klug,
Ihn meistern Arglist und Betrug.
(cytowane z von Hofmannsthala za Wikipedia)
Popularnosc powiesci budzi nadzieje, ze zarówno ksiazka jak ksiazkozercy maja przyszlosc. Jak zwykle, wiesci o zmierzchu literatury wydaja sie przesadzone.
Blog Sygrydy Dumnej 